"Өөрийн эгшиг" шүлгээ 2010 онд гаргасан "Зөөлөн ай" цомогтоо уншсаныг минь дүрслүүлжээ

http://www.youtube.com/watch?v=YA-MqZyJK94&feature=youtu.be

ӨӨРИЙН ЭГШИГ

Хээр тал минь үес үесхэн чагнархана

Хэн нэгнийг хүлээж, хэзээх цагийг анирлана

Гэрэл сүүдэр хоёр уулзаад хагацахын зуурханд

Гэтэлгэгч аялгууг хүлээж гэнэ гэнэхэн шүүрс алдана.

Тандаа намайг ирэхийн таатай нэгэн мөчлөгт

Талын уяхан эгшиг ингэ буйлж байсан,

Хэцийн салхин шувуудын жиргээг над руу илгээсэн

Хээр талын хамгийн зөөлөн аялгуунд би мэндэлсэн.

Өвгөн буурал талынхаа уя туяхан ургамал, би

Өвс бүхний шилбэнд салхин үлээж лимбэдэхэд

Үүрийн бялзуухай өглөөн удиртгал дуулж жиргэхэд

Үүлэн хөшигний цаанаас миний хүлэг янцгаахад

“Гурван зуун шүлэгт”-ийн бүтээлүүдээс хүргэж байна

http://art.news.mn/content/158720.shtml

Бүх цаг үеэс сонгосон дэлхийн яруу найргийн дээж ГУРВАН ЗУУН ШҮЛЭГТ хэмээх нэртэй шинэ антологи худалдаанд гарч, соёлт уншигчдын номын санд байраа эзлээд байна.

Нийтийн тооллын өмнөх 2000 оны үеэс, нийтийн тооллын 2000 он хүртэл буюу нийт 4000 орчим жилийн хооронд зохиогдсон 300 гаруй шүлгээс энэхүү антологи цогцолж буй бөгөөд өрнө дорнын шилдэг яруу найраг эн тэнцүү орсноороо онцлогтой аж.

Ингээд “Гурван зуун шүлэгт” антологи-оос орчуулгын бүтээлүүдийг хүргэж байна.


Вээд - ээс НТӨ ХХ зуун
Вээд нийтийн тооллын өмнөх хоёрдугаар мянган жилээс уламжлан туурвин цогцлоосон хүмүүний амин сүнсний гэгээрэл хийгээд  үнэний бурханлаг чанарыг агуулсан хамгийн эртний шүлэг, утга зохиол, гүн ухаан, шашин, шинжлэх ухааны уг сурвалж юм. Эртний Вээдийн шастирт үгүүлснээр Бурхан Кришнагийн оюунлаг мөн чанарыг хүртэж дотоод эрчим хүчийг олсноор тэнгэрийн жаргалыг олох арга замыг заан айлдсан ажгуу. Вээдийн судраас үндэслэж “Махаабаарата”, “Раамаяна” хэмээх агуу туульсын бүтээлүүд зохиогджээ. Орчлон ертөнцийн ухамсарт тэмүүлэл хэзээ анх үүссэн, тэр цаг үед Вээд үүссэн гэж бичсэн байх нь тааралдана. Вээд гэдэг бол “мэдлэг” хэмээсэн утгатай үг. Аричууд Энэтхэгийн Инд мөрний хөндийд ирж, Энэтхэг-Ари үндэстний шинэ соёл иргэншил бий болсон цаг үеэс Энэтхэгийн соёл дахин сэргэж яруу найраг, ёс заншил, гүн ухаан, дотоод ертөнцийн үлэмж баян сан хөмрөгийг агуулсан хүн төрөлхтний түүх соёлын хамгийн эртний утга зохиол цогцолсон юм. Их арш Вьяасагийн найруулсан “Махаабхаарата” туульсын хэсэг болох “Бхагавата-гийта” дахь яруу найргаас нь төлөөлөл болгон хүн төрөлхтний яруу найргийн ууган дурсгалынх нь хувьд Вээдээс цөөн шадыг толилуулбай.

***

Ухаант дээдэс гэдэг маань
Угаасаа миний урьдах дүр юм
Мэргэн ухаан, итгэл сүжиг нь
Миний зүрхнээ бат оршсон юм.

орчуулсан Ж.Гэндэндарам

Г.Мэнд-Ооёо: Энэ бол зөвхөн миний сонголт

Бүх цаг үеэс сонгосон дэлхийн яруу найргийн дээж “Гурван зуун шүлэгт” антологи хэвлэгдэн уншигчдын гарт очлоо. Энэ антологийг эмхэтгэж сонголт хийсэн Соёлын гавьяат зүтгэлэн, яруу найраг Г.Мэнд-Ооёотой ярилцлаа.

-Та саяхан “Бүх цаг үеэс сонгосон дэлхийн яруу найргийн дээж ГУРВАН ЗУУН ШҮЛЭГТ” нэртэй антологи гаргасан байна? Ийм антологи хийхэд мэдээж нилээд их цаг хугацаа, хүч хөдөлмөр орох байх?
-Тиймээ. Би шүлэг зохиолд хорхойсч байх үеэсээ л өөрт сайхан санагдсан шүлгүүдийг тусгай дэвтэрт бичиж, түүнээ үе үе уншиж урам зориг авдаг байсан. Аандаа уг дэвтэр маань олон зуун шүлэгтэй болсон. Тэр ногоон дэвтэр энэ антологийн эхлэл юм. 2005 оноос эхлээд би “Дэлхийн шилдэг яруу найраг” нэртэй цуврал антологиуд хэвлүүлж эхэлсэн. “Оросын яруу найраг”, “Японы яруу найраг”, “Энэтхэгийн яруу найраг”, “Хятадын яруу найраг”, “Америкийн яруу найраг” гээд 10 ботийг гаргаад байгаа л даа. Цуврал маань цааш үргэлжилнэ. Ингээд би өөртөө яруу найргийн нилээд баялаг сан хөмрөгтэй болж, үүнийхээ дээжийн дээж 300 гаруй шүлгийг сонгож энэхүү номыг бүтээе гэж шийдсэн хэрэг. Их цаг хугацаа орсоон, гэхдээ тэр чухал биш. Өдгөө цаг үед нийгмийн оюун санааг ариусган тунгалагшуулахад сэхээтнүүд тэр тусмаа зохиолч, яруу найрагчид өвөр зуураа мөчөөрхөн шөргөөлцөлдөж довоо шарлуулж суухын оронд өөр өөрийн хүчин чармайлтыг гаргах цаг нь болчихоод байна шүү дээ. Үүнд оруулж буй миний өчүүхэн хувь нэмэр юм даа.

-“Гурван зуун шүлэгт” хэмээх таны нийтлүүлсэн антологи “НТӨ 2000 оноос НТ 2000 он хүртэл” 4000 жилийн яруу найргаас дээжилсэн гэж байна. Барууны антологид ихэвчилэн Хомероос эхэлдэг. Түүнийг манай гаригийн анхдагч яруу найрагч гэж бичсэн байх нь бий. Тэгэхээр та Хомерийн өмнө хэн хэнийг тавьж байна бэ?
-Гомерийг судлаачид НТӨ VII зуун хамруулдаг юм билээ. Гэтэл НТӨ XII-X зууны үеэс эхлэх Нанхиадын ард түмний дунд тархсан 3000 гаруй шүлэг дууллаас шигшиж Күнз мэргэний эмхэтгэсэн антологи болох “Шүлэглэлт ном” бол яахын аргагүй Гомероос өмнөх бүтээл юм.

Тэгвэл хүн төрөлхтөний хамгийн эртний утга зохиолын бүтээл болох Вээдийн шастирыг барагцаагаар НТӨ ХХ зуунд хамруулдаг бөгөөд зарим сурвалжид үүнээс ч эрт үе, тухайлбал орчлон ертөнцийн ухамсарт тэмүүлэл үүссэн тэр цаг үед Вээд үүссэн гэж бичсэн байх нь тааралддаг. Иймээс Вээдийн шүлгээр антологио эхэлсэн юм.

Сүмд яруу найргийн уншлага болно

“ЗУУН МЯНГАН ЯРУУНАЙРАГЧ

ӨӨРЧЛӨЛТИЙН ТӨЛӨӨ”

нэртэй дэлхий нийтийг хамарсан 550 үйл явдал 100 улсад болно.

Монгол дахь нэгдсэн уншлага 9-р сарын 28-ний 11-13 цагийн хооронд

Зүүн хүрээ Дашчойлин хийдийн Бурхан багшийн дуганд болно.

Энх тайван, тогтвортой байдлын хүрээнд улс төр, нийгэм, хүрээлэн байгаа орчны өөрчлөлтийн төлөө дэлхийг хамарсан “Зуун мянган яруу найрагч өөрчлөлтийн төлөө” хэмээх үйл явдал гурав дахь удаагаа болох гэж байна. Анхандаа яруу найрагч-зохион байгуулагчтай эхэлсэн үйл явдалд яваандаа дэлхийн өнцөг булан бүрээс хөгжим, дүрслэх урлагийнхан болон гэрэл зурагчид нэгдэн салбар хоорондын эвсэл болон өргөжин тэлсээр байна.

            “Зуун мянган яруу найрагч өөрчлөлтийн төлөө” хэмээх дэлхий даяар өрнөсөн энэхүү хөдөлгөөнийг АНУ-ын яруу найрагч Майкл Ротенберг, Терри Каррион нар санаачилсан бөгөөд Монгол улс уг үйл явдалд эхнээс нь идэвхтэй оролцсоор ирсэн юм.

 “Зуун мянган яруу найрагч өөрчлөлтийн төлөө” хэмээх эл үйл ажиллагаа нь түүхэн дэх хамгийн өргөн хүрээг хамарсан яруу найргийн уншлага гэдэг утгаараа мэдээлэлүүд нь Стэнфордын их сургуулийн мэдээллийн санд хадгалагдах аж.

9-р сарын 26-27-ний өдрүүдэд МУИС, МУБИС, СУИС, “Гурван Эрдэнэ”, “Их Монгол”, “Утга зохиол нийгмийн ажилтаны дээд сургууль”, “Их Засаг” зэрэг их дээд сургуулиудад яруу найргийн чөлөөт уншлагууд болно. 

Монгол дахь Яруу найргийн нэгдсэн уншлага нь 9-р сарын 28-нд 11 цагт Зүүн Хүрээ Дашчойлин хийдэд болох бөгөөд  интернэтийн сүлжээгээр АНУ-ын Сан Франциско хот дахь зохион байгуулах төвтэй шууд холбогдох юм байна. 

“Яруу найргийн үлэмжийн шидэт эрчимээр хүмүүний ертөнцийн сүүдэртэй талд илүү тод гэрэл тусгая” гэсэн уриан дор Монголын Соёл Яруу Найргийн Академи, Монголын Зохиолчдын Эвлэл, Монголын Үндэсний Чөлөөт Зохиолчдын Холбоо хамтран дэлхий даяарын яруу найргийн марафонд оролцох ажээ.

"Гурван зуун шүлэгт" олон хэлээр дуурслаа

Яруу найрагч Г.Мэнд-Ооёогийн сонголт хийж, эмхэтгэн хэвлүүлсэн “Гурван зуун шүлэгт” нэртэй цоморлигийн нээлтэд хиндич, орчуулагч Ж.Гэндэндарам, орчуулагч, судлаач Б.Магсаржав, хятадач, орчуулагч Я.Ганбаатар, судлаач доктор профессор С.Дулам, орчуулагч Д.Бямбаа, С.Баясгалан, Ц.Сүрэнжав, Х.Мэргэн, Д.Бор, С.Дондог, Б.Энэбиш, Т.Төмөрхүлэг, Ж.Нэргүй, Д.Ганболд, Х.Хангайсайхан, М.Шагдарсүрэн, Л.Дашням, Ж.Оюунцэцэг, Б.Монголхүү, Ц.Оюундарь, Ц.Магсар, Н.Лувсандорж, Б.Хишиг-Ундрал зэрэг уг номонд бүтээл нь сонгогдсон уран бүтээлчид хүрэлцэн иржээ. Мөн Соёл, Спорт, Аялал жуулчлалын яамны төрийн нарийн бичгийн дарга П.Алтангэрэл, Боловсрол, Шинжлэх ухааны яамны мэргэжилтэн Л.Отгонсүрэн зэрэг албаны хүмүүс болон зохиолч, яруу найрагч, сэтгүүлчид гээд зуу гаруй хүн хуран чууллаа.

Өрнө дорнын яруу найраг эн тэнцүү орсноороо, монголчуудын яруу найргийн орчуулгын 300 орчим жилийн түүхийн тойрог доторх бүтээлүүдээс сонголт хийснээрээ онцлог болсон эл бүтээлд англи, орос, хятад, түвэд, хинди, герман, испани, франц, япон, түрк, унгар, казак, польш, нидерланд, македони зэрэг хэлнүүдээс орчуулсан 60 гаруй орчуулагчийн шилдэг бүтээл багтжээ.

Номын нээлтийн ёслолд эрдэмтэн судлаач С.Дулам “Францийн Ерөнхийлөгч Жорж Понпиду яруу найргийн цоморлиг бүтээхэд ямар хэцүү байснаа өмнөтгөлдөө үгээ барж бичсэн байсан. Яруу найргийн цоморлиг бүтээхийг эрхэм дээд үйлс гэж үздэг учраас ийм хүмүүс бүтээдэг юм. Би ч гэсэн ийм нэгэн сайхан цоморлиг бүтээхийг хүсдэг байлаа. Гэтэл номын мэргэн нөхөр Г.Мэнд-Ооёо бүтээжээ. Юунаас эхлэж буй вэ гээд номын эхний хуудсыг сөхтөл “Бхагвадгита” буюу “Ялж төгс нөгчсөний дуулал” хэмээх вээдийн гүн ухааны их туурвилаас эхэлсэн байх юм. “Ухаант дээдэс гэдэг маань Угаасаа миний урьдах дүр юм” хэмээн эхэлж байх юм. Залгаад “Шүлэглэлт ном”-ын мөрүүд гарч ирж байна. “Гурван зуун шүлэгт” хэмээх эл антологийн үнэ цэнэтэй тал нь ихэнх бүтээлийг эх хэлээс нь орчуулсанаараа онцлог болжээ. Мөн Хомерийн Илиад, Одессейгээс хүртэл орсон байна. Бичиг үсэггүй миний өвөг эцэг хүртэл Одессейн үлгэрийг хэлдэг байсан. Үүгээр би юу хэлэх гээд байгаа вэ гэхээр Монголчууд дэлхийн бүтээлтэй ойр явсаныг хэлэх гээд байна. Мөн эл бүтээлийн нэг онцлог нь Петраркагаас 50 жилийн өмнө, Чойжи-Одсэр “Бурханы 12 зохионгуй”-г орчуулаад, Махгалын магтаалаа зохиож байсан байгаа юм. Г.Мэнд-Ооёо эл антологио oн цагийн дэс дарааллаар тавьсан нь нэгэн сонин зүйлийг харагдуулж байна. Равжаа хутагттай нэг жил буюу 1803 онд Оросын агуу их яруу найрагч Тютчев, Америкийн Эмерсон, Эдгар По нар нэгэн онд мэндэлсэн байх юм. Эндээс гариг ертөнцийг ямар од гийж дэлхийн гурван бөөрөнд эдгээр их сэтгэгч, яруу найрагчид төрсөн байна вэ гэж бодоход хүргэж байна.” хэмээн яриад, өөрийн орчуулсан Францийн орчин үеийн яруу найргийг бүтээсэн хүн гэж үздэг Франсуа Вийоны “Үдшийн дуурьсал” хэмээх шүлгийг франц хэлээр болон өөрийн орчуулгаа уншиж сонирхуулсан нь яруу найргийг эх хэлээр нь сонсох сайхан завшаан болов.

Орчуулагч, судлаач Я.Ганбаатар хэлэхдээ “Яруу найргийг үгийн урлаг гэж үздэг. Тухайн хэлний хамгийн сайн, сайхан үгс, уран яруу, утга төгөлдөр эгшиглэнт сонсголонт үг хэллэгээс яруу найраг бүтдэг. Иймд та бүхэнд нэгэн уриалга хэлмээр байна. “Шүлэг уншицгаая, шүлэг уншиж сэтгэлээ ариусгацгаая” хэмээн уриаллаа.

“Gunu” сэтгүүлийн шинэ дугаар гарчээ

http://art.news.mn/content/154054.shtml

Соёл, яруу найраг, утга зохиолын GUNU сэтгүүл 8 дахь жилтэйгээ золгож байгаа билээ. Монголын яруу найраг, утга зохиол, соёлыг дэлхий дахинд толилуулахын хамт дэлхий дахины оюуны ертөнцийг тольдоход GUNU өөрийн хувь нэмрийг оруулсаар ирсэн.

Дэлхийн яруу найрагчдын найман удаагийн Их хуралд Монголыг төлөөлсөн GUNU-ээс өмнө Монголын утга зохиолыг гадаадад толилуулах зорилготой өөр хэвлэл байгаагүй юм. 2007 онд Дэлхийн Урлаг Соёлын Академиас дэлхийн утга зохиолын нөлөө бүхий 10 сэтгүүлийн нэгэнд GUNU сэтгүүлийг нэрлэж байв. 2005 онд GUNU-д нийтлэгдсэн Данзанравжаагийн хоёр шүлгийг Английн орчуулагч Саймон Векхам-Смит олж уншаад GUNU-ийн гүүрээр монголын зохиолчдын эрхэм дотнын анд нөхөр болсон юм. Эдүгээ тэрбээр монголын утга зохиолын сэдвээр эрчимтэй ажилласаар байна.

GUNU сэтгүүл 19-дэх дугаартаа онцлох хэд хэдэн сонирхолтой бүтээлүүдийг нийтэлжээ.

Испани хэлтний яруу найргийн ертөнцөд өнөөдөр хамгийн их алдартай, нэр хүндтэй яруу найрагч Хусто Хорхе Падроныг танилцуулж, шүлгийн дээжээс испани хэлнээс нь орчуулж нийтэлжээ. Түүний барууны ертөнцөд ихээхэн шуугиан тарьсан “Тамын тойрог” хэмээх алдарт бүтээлийг эх хэлнээс нь орчуулж монгол уншигчдадаа өргөн барихаар залуу орчуулагч Б.Нямдорж, Б.Пүрэвсүрэн нар ажиллаж байгаа ажээ.

2012 оны Нобелийн утга зохиолын шагналт зохиолч Мо Яаны Нобелийн лекцийг О.Мөнхнарангийн орчуулгаар нийтэлсэн байна.

GUNU яруу найргийн залгамж шинэ үе “Шинэ үнэр” бүлгийн залуусын шүлгүүд, Дархан хотын утга зохиолын нэгдэлийнхэний бүтээлүүдийг англи хэлнээ орчуулж, монгол эхтэй нь хамт нийтэлжээ.

GUNU Монголын яруу найргийн сонгодог өвийг дэлхий дахинд танилцуулах ажлаа Ванчинбалынхан буюу Нэгэн бүлийн таван яруу найрагчийн бүтээлээр төлөөлүүлэн илэрхийлсэн байна.

GUNU монголын утга зохиолын түүхийн сонирхолтой үзэгдэлүүдийг өөрийн хуудаснаа үлдээдэг. Энэ дугаарт 1980-аад оны “ГАЛ” бүлгэмийн түүх шастираас болон тэдний бүтээлээс дээжлэн оруулжээ.

Ч.Билигсайхан, Б.Пүрэв-Очир, Л.Цэрэнчимэд, Б.Магсаржав нарын эрдэмтэн судлаачдын шүүмжүүдийг нийтэлжээ.

GUNU сэтгүүлийн өнгө аялгуу цаашид иймэрхүү дүр төрхөөр үргэлжлэх бөгөөд мэргэн уншигч, үзэг нэгтнүүдийн мэргэн зөвлөлгөөг хүлээн авна хэмээн зарлажээ.

GUNU came out

A Message From the Editor-in-Chief

Welcome to the eighth anniversary edition of GUNU, an international magazine of culture, literature and poetry. Besides introducing Mongolian literature and culture to the world, GUNU is making its own contribution, by bringing world literature and poetry to Mongolian readers.

GUNU has represented Mongolia at the World Congress of Poets on eight occasions. Before GUNU, there had been no magazine for Mongolian literature, and our work has been greeted enthusiastically. In 2007, the World Academy of Arts and Culture announced that GUNU as one of the 10 most influential magazines for world literature. Simon Wickham Smith became an ambassador for, and friend of, Mongolian writers through the two poems of Danzanravjaa, the fifth Noyon Khutagtu, which were published in GUNU, in 2005. Now he has become the first western scholar to write his doctoral dissertation on contemporary Mongolian literature.

We are happy to introduce to you, the 19^th issue of GUNU, which contains several unique and interesting pieces for your ready pleasure.

First of all, we are introducing the poetry of Justo Jorge Padrón, one of the most famous poets in the Spanish-speaking world. Our young translators B.Nyamdorj and B.Purevsüren are working hard to render his famous book,  “The Circles of Hell” from into Mongolian, which will reach its Mongolian readership soon.

GUNU is also offering the acceptance lecture of Mo Yan, winner of the Nobel Prize for Literature in 2012, as translated by O.Munkhnaran.

In order to draw attention to new Mongolian poetry, we are publishing the works of poets some poets from Darkhan and a group of young poets who call themselves “Shine Üner” (New Scent).

We are also keen to introduce the treasures of Mongolian classical poetry to the world, thus we present poetry from the 5 accomplished poets from the Vanchinbal family.

GUNU is also promoting aspects of modern Mongolian literary history in its pages. Here we showcase the history and works of the GAL (Fire) group, from the late 1970s.  In addition, we are also publishing here some interesting works of literary criticism by  Ch.Bilegsaihan, B.Purev-Ochir, L.Tserenchimed and B.Magsarjav.

We intend to develop future editions of GUNU in this way, and we will be happy to receive any comments or suggestions from you, our readers and fellow writers.

G.Mend-Ooyo

Founder and editor-in-chief

Pearl Necklace - 8 (Suvdan Sondor)

Pearl Necklace - 8
(across Dorngovi aimag)

Between May 17 and 28, a "Pearl necklace - 8" (Suvdan Sondor - strung out across Dorngovi aimag, the eighth time this scholarly enterprise has been enacted, designed to foster social engagement in, and to increase the study and research, and the development of ecotourism and cultural tourism, focused on the preservation of the historical cultural heritage which exists in the broad homelands which comprise our Mongolian motherland.

Initiated by a group of researchers imcluding the poet, prof. G.Mend-Ooyo, the writer S.Erdene, the artist N.Tsültem, the academician D.Tserensodnom and the archeologist D.Navaan, this trip, marking the 210th anniversary of the birth of the Fifth Noyon Hutagt Danzanravjaa, in addition to encouraging study and research in ecology, material culture and history across some ten sums of Dorngovi aimag, also had the aim of studying the feasibility of developing tourism in the region. Pearl Necklace 8 was conceived jointly by the Mongolian Academy of Poetry and Culture and the Luvsandanzanravjaa Academy, and worked under the auspices of the Leader of Dorngovi aimag, in collaboration with the Ministry of Culture, Sport and Tourism and New Juulchin Tours.

Pearl Necklace - 8 proceeded in partnership with Mongolian print media and by national television and radio. Besides presenting this information to readers and viewers, there will in September be an exhibition, a conference and the publication of a book dedicated to the project.

in Ih Nart Nature Reserve, Dalanjargalan sum

ruin of Tsuviraa monastery, Khuvsgul sum

Our team of Suvdan Sondor, in Ulgii temple, Mandah sum