Г.Мэнд-Ооёо: Монгол бичгээс аялгуу сонсогдож байна гэж гаднынхан дуу алдсан

 “Өнөөдөр” сонины энэ удаагийн уншигч- сурвалжлагчаар Төрийн шагналт, зохиолч Ц.Бавуудорж ажиллалаа. Соёлын гавьяат зүтгэлтэн, зохиолч Г.Мэнд-Ооёотой ярилцах урилгыг түүнд илгээхэд хувь, хувьсгалын ажил, уран бүтээлийн цагаа зохицуулаад манай редакцад хүрэлцэн ирсэн юм. Учир нь Монголын утга зохиол хэмээх өнөр өтг өн гэр бүлээс дэлхийн тавцанд нэрээ гаргах зам мөрийг түүчээлэн буй Г.Мэнд-Ооёо хэмээх эрхэм хүнтэй ярилцана гэдэг бол татгалзах аргагүй санал гэдгийг тэр сайн мэднэ. Оюунлаг, гэгээлэг хэрнээ худал хуурмаг зүйлгүй, бас нэг тийм дулаахан, дотно уур амьсгалд өрнөсөн хоёр уран бүтээлчийн яриа уншигчдад олон зүйл бодогдуулна хэмээн найдаж байна.

-Баяр наадмын өдрүүд хаяанд ирсэн үед хоёулаа ярилцаж байна. Зохиолч бид наадмын тухай ярихаараа морь, бөх хоёроор лав нэг их урагшаа явдаггүй талтай. Би ч энэ талын хүн. Тиймээс наадам үзнэ гэж давхихаас илүү өнгөрсөн хойно нь хүмүүсийн амнаас сонин сайхан сонсвол амттай санагддаг. Ингэхэд Ооёо ах хэрхэн нааддаг вэ. Багадаа ер нь хурдан морь унаж байв уу?

-Би тавтайгаасаа тавдугаар анги төгст өл өө морь унасан. Олон ч хоцорсон доо. Хоёр гурван удаа айраг амссан. Ганц л түр үүлсэн.

-Сумынхаа наадамд уу?

-Тийм ээ. Сумын наадам. Ер нь морь уралдахаар бас хийрхэнэ шүү.

-Бас хөөрхөн долгисоод л.

-Долгисоод л. Наадам дөхөхөөр тийм нэг долгисол бий болчихно. Тэгээд аль нэг морины тоосонд орчихвол сэтгэл амгалан болчихдог юм.

-Та хамгийн сүүлд Дарьгангынхаа наадамд хэзээ очсон бэ?

-Очоогүй их уджээ. Хамгийн сүүлд 1995 онд очсон санагдаж байна.

-Таныг Италид очиж, мянгаад жилийн настай сүмд уран бүтээлийн “бясалгал”-д суугаад саяхан ирсэн гэж сонслоо. Ойрын үед манай утга зохиолд дорвитой зүйл сонсогдохгүй байсан. Тиймээс танаас их сайхан зүйл дуулах болов уу гэж бодож байна.

-Италийн яг төв дунд байх Чивителла хэмээх эртний шилтгээнд бүтээл хийж зургаан долоо хоног суугаад ирлээ. Эртнийхээ төрх байдлыг хадгалж үлдсэн тэр шилтгээнийг хойч үеийнхэн нь их сайхан хадгалж хамгаалж, тохижуулсан байна. “Чивителла Рэйнери” сан байгуулж, хорин жилийн өмнөөс дэлхий дахинд, ялангуяа уран бүтээлчдэд ээлтэй хөтөлбөр хэрэгжүүлж эхэлсэн юм билээ. Чивителла шилтгээнд зохиолч, зураач, хөгжмийн зохиолчдыг жилд гурван ээлжээр урьж аваачдаг юм байна. Энэ удаад Америк, Бразил, Иран, Энэтхэг, Тайланд, Франц, Эстони, Латви, Монголоос 14 уран бүтээлчийг урьсан. Хүн болгонд бүтээлийн онцлогт нь тохирсон урлангууд бэлтгэснээс гадна, номын сан, уулзалтын танхим, концертын студи, цэцэрлэгт талбай гээд ажиллах, амрах бүх л зүйлийг иж бүрэн шийдсэн байна. Шилтгээн нь уулын орой дээр, чимээ шуугианаас хол. Өглөөдөө түмэн шувуудын жиргээн, оройдоо нуга хөндий дагасан мэлхийн дуу, шөнө нь моддын мөчир сүлжин гэрлээ асаан нисэлдэх галт цох гээд үзэсгэлэнт сайхан орчинтой.

Үнэхээр л өөрийн чинь хэлснээр бясалгал буюу нямба дияаны аглаг гэхээр газар байна билээ. За тэгээд, түүх соёлын дурсгалт газруудаар долоо хоногт нэг удаа аялж байсан гээд яриад байвал урт түүх дэлгэх болно оо. Италичууд бол өвөг дээдсийнхээ бүтээсэн уран барилга, уран баримал, уран зураг тэргүүтэн урлагийн бүтээлийг үе дамжуулан хамгаалж, хайрлаж, сэргээж, түүгээрээ бахархаж амьдардаг ард түмэн юм байна. Өөрөөр хэлбэл, тэд бүхий л цаг үеийнхээ түүх, соёл, урлагтай цуг аж төрж байна. Урлаг нь өдөр тутмынх нь амьдралын хэв маягийг илэрхийлж, ахуй амьдрал нь тэр аяараа урлаг гэмээр аж төрдөг нь бахдалтай. Ийнхүү уран бүтээлчдийг эх орондоо аваачиж, аялуулж, бүтээл туурвил хийлгэж байгаа нь хүн төрөлхтний соёл урлаг дахь хөрөнгө оруулалт, буянт үйлс төдийгүй нэг талаар уран бүтээлчдээр дамжуулан бас улс орноо, түүх соёлоо дэлхий дахинд сурталчилж байна.

ӨРЛӨГ ЭЭЖИЙН МИНЬ 100 ЖИЛ

Өрлөг ээж минь байвал өнөөдөр 100 сүүдэр зэрэгцэх байжээ. Дарьгангын хээр талд ээж минь наян хаврын яргуй нүдлэхийг харсан юм. Дарьгангын бүгдийн тэргүүн Цэвэг вангийн төрсөн ах, сүргийн галай ла Гүнсэнгийнд 1914 онд мэндэлж 16 настайдаа хохь тайж Дугарсүрэнгийнд бэр буусан гэдэг бөгөөд өрхийн тэргүүн нь хожмын их хуурч 15 настай Гомбожав бөлгөө. 18-тайдаа охин төрүүлж Цэвэлмаа хэмээх нэр хайрласан нь намайг төрүүлсэн ээж болой. Дараа нь 1945 оны чөлөөлөх дайны хөлд сүйдсэн Өвөрмонголын нэгэн сүмийн нуранги дотроос өнчирч үлдсэн 7 настай хүүг үрчилж өсгөсөн нь миний ах Цэнд болой. Миний ээж Цэвэлмаа Намжилын Лувсантай гэрлэж, удалгүй намайг хэвлийдээ тээгээд төрхөмдөө буцаж ирсэнд би төрсөн юм. Ийнхүү голомтын зээ би бээр нагац Гомбожав, Хундай хоёрын алган дээр бөмбөрч хүн хүлэг болсон бөлгөө. Энэ тухай цухас дурдаад, хожим дэлгэх намтар зохиолдоо бусдыг үлдээж, бас ээжийнхээ 100 жилд нэгэн шинэ бүтээл амлаад, хамгийн сүүлд ээждээ зориулсан “Яруу найрагчийн ээж буюу Гэтэлгэгч эхийн сүм” хэмээх эсээгээ уншигчдадаа толилуулж байна. Энэ эсээ Онгон элснийхээ өвөрт ээжийгээ нутаглуулж байх мөчид анд найз Л.Мягмарсүрэнгийн минь ивээлээр монголын радиогоор дуурсаж байв. Бас анд О.Дашбалбарын ивээл дор “Зохист аялгуу” сонинд “Хэн ээждээ хайртай бол тэр үүнийг уншигтун” гэсэн малгайтайгаар нийтлэгдэж байв.

Зохиогч

Морин жилийн хаврын тэргүүн сарын шинийн найман

Путь к тебе

Г. Мэнд-ооёо

Путь к тебе

Пробиваясь сквозь годы и время, за собою светила ведя,
Через тьму и тернистое семя, мудрых предков тропой проходя,
Через горы, холмы и долины, через счастье, несчастье, нужду
Через реки, леса и равнины, отвращая преграду, беду,
Лишь одной очарованный темой, слышу голос твой в шуме дождя,
И слагаю словами картины, я к тебе непреклонно иду.

Пусть дорога пылает пожаром и трясиной сменяется вдруг,
Покрываясь пятнистым угаром клеветы или лживых потуг.
Их очистят лишь светлые думы, ведь они так чисты и не злы.
В мире только любовь не угрюма, ей подвластны любые узлы,
Сквозь ветра, что от края до края, поднимаясь на вверенный круг,
Не меняя пути, познавая ­- этот мир, я иду к тебе, друг.

Во мне осени мудрой печали, молодой и весенний задор.
И ладони мои не устали нести солнце к тебе до сих пор.
И осенней травой увядая, распускаясь весенней листвой,
То в садах, то в цветах пропадая, собирая любовный настой,
Твои руки чаруют и чары, прекращая вражду или спор.
Я иду, неустанно мечтая, что дойду и что буду с тобой!

Долог путь, будто молнии думы озаряют во мгле этот путь.
Эти думы вкусны, как изюмы, от того и не трудно ничуть.
Все мои сокровенные тайны, будто кто-то назначил им срок,
Собираясь, сплетаясь случайно, но являют разумный венок.
Никогда не кончается время, ты об этом, мой друг, не забудь.
Безграничны пространства и темы. Это все из пути я извлёк.

Сны урывками, только покоя никогда эти сны не дают.
Знаю я, когда буду с тобою, обрету в твоем сердце приют.
Из глубин проявляются строки, воспаряя к отрогам вершин.
Поднимаюсь за ними. И в сроки постигаю я мудрость глубин.
Ошибаясь в пути и вставая, от оков избавляясь и пут,
Свою песню ищу, продолжая
неизменно идти до тебя!


Перевод Виктор Балдоржиева. 
  11 августа 2011 года. 17:30

JE VIENS VERS TOI

G.Mend-Ooyo

JE VIENS VERS TOI

Dans mon voyage à travers les années et le temps, en compagnie du soleil de la lune,

Le long des routes sinueuses et accidentées tracées par de vieux sages,

Tandis que je grimpe et dévale montagnes et collines,

Tandis que je franchis les gués de cent rivières, 

Quand bien même j’ignore quand nous nous rencontrerons,

Je songe aux mots que je te dirai,

           

            Je viens vers toi

Mes routes sont offertes au vent glacé et au feu.

Même si la brume de la calomnie les engloutit,

Je libère de toute tache mes pensées transparentes, 

Je délie tous les noeuds par mon amour.

Giflé par les vents de glace,

Je maintiens le cap dans la direction voulue,

           

            Je viens vers toi

Je transporte ensemble chagrin d’automne et renouveau printanier,

Je saisis le feu de mon âge et maintiens dans ma main la chaleur du soleil,

Je pousse avec les feuilles et me fane avec elles,

Dans un jardin plein de fleurs et de fruits,

Je rencontre une main qui tend un verre de jouissance,

Poussé par mon désir,

            Je viens vers toi

Toutes les pensées tendres de mon voyage,

Tous les doux moments de ma vie,

Et tous mes secrets, partout,

Je les lie ensemble dans la maison de mon esprit.

Dans le temps sans début ni fin,

Dans l’espace sans limite,

            Je viens vers toi

Je ne perçois que parties de mes rêves,

Je goûte, dans ma propre poésie, le cœur même de tout ce que je suis,

Je souhaite accorder dans ton coeur les cordes de l’inspiration,

Remonter les précipices des plus hautes montagnes,

Suivre des sentiers infranchissables,

En recherchant le chant éternel de l’essence d’amour,

            Je viens vers toi

                                               

Adaptation de l’anglais en français par Georges Friedenkraft

Дэлхийн Яруу Найргийн Өдрийн мэнд.

Үргэлжлэлийг
http://www.mend-ooyo.mn/news/326.html

The Official Website

http://www.mend-ooyo.mn/

Welcome to the official wessite of G.Mend-Ooyo

"Өөрийн эгшиг" шүлгээ 2010 онд гаргасан "Зөөлөн ай" цомогтоо уншсаныг минь дүрслүүлжээ

http://www.youtube.com/watch?v=YA-MqZyJK94&feature=youtu.be

ӨӨРИЙН ЭГШИГ

Хээр тал минь үес үесхэн чагнархана

Хэн нэгнийг хүлээж, хэзээх цагийг анирлана

Гэрэл сүүдэр хоёр уулзаад хагацахын зуурханд

Гэтэлгэгч аялгууг хүлээж гэнэ гэнэхэн шүүрс алдана.

Тандаа намайг ирэхийн таатай нэгэн мөчлөгт

Талын уяхан эгшиг ингэ буйлж байсан,

Хэцийн салхин шувуудын жиргээг над руу илгээсэн

Хээр талын хамгийн зөөлөн аялгуунд би мэндэлсэн.

Өвгөн буурал талынхаа уя туяхан ургамал, би

Өвс бүхний шилбэнд салхин үлээж лимбэдэхэд

Үүрийн бялзуухай өглөөн удиртгал дуулж жиргэхэд

Үүлэн хөшигний цаанаас миний хүлэг янцгаахад

“Гурван зуун шүлэгт”-ийн бүтээлүүдээс хүргэж байна

http://art.news.mn/content/158720.shtml

Бүх цаг үеэс сонгосон дэлхийн яруу найргийн дээж ГУРВАН ЗУУН ШҮЛЭГТ хэмээх нэртэй шинэ антологи худалдаанд гарч, соёлт уншигчдын номын санд байраа эзлээд байна.

Нийтийн тооллын өмнөх 2000 оны үеэс, нийтийн тооллын 2000 он хүртэл буюу нийт 4000 орчим жилийн хооронд зохиогдсон 300 гаруй шүлгээс энэхүү антологи цогцолж буй бөгөөд өрнө дорнын шилдэг яруу найраг эн тэнцүү орсноороо онцлогтой аж.

Ингээд “Гурван зуун шүлэгт” антологи-оос орчуулгын бүтээлүүдийг хүргэж байна.


Вээд - ээс НТӨ ХХ зуун
Вээд нийтийн тооллын өмнөх хоёрдугаар мянган жилээс уламжлан туурвин цогцлоосон хүмүүний амин сүнсний гэгээрэл хийгээд  үнэний бурханлаг чанарыг агуулсан хамгийн эртний шүлэг, утга зохиол, гүн ухаан, шашин, шинжлэх ухааны уг сурвалж юм. Эртний Вээдийн шастирт үгүүлснээр Бурхан Кришнагийн оюунлаг мөн чанарыг хүртэж дотоод эрчим хүчийг олсноор тэнгэрийн жаргалыг олох арга замыг заан айлдсан ажгуу. Вээдийн судраас үндэслэж “Махаабаарата”, “Раамаяна” хэмээх агуу туульсын бүтээлүүд зохиогджээ. Орчлон ертөнцийн ухамсарт тэмүүлэл хэзээ анх үүссэн, тэр цаг үед Вээд үүссэн гэж бичсэн байх нь тааралдана. Вээд гэдэг бол “мэдлэг” хэмээсэн утгатай үг. Аричууд Энэтхэгийн Инд мөрний хөндийд ирж, Энэтхэг-Ари үндэстний шинэ соёл иргэншил бий болсон цаг үеэс Энэтхэгийн соёл дахин сэргэж яруу найраг, ёс заншил, гүн ухаан, дотоод ертөнцийн үлэмж баян сан хөмрөгийг агуулсан хүн төрөлхтний түүх соёлын хамгийн эртний утга зохиол цогцолсон юм. Их арш Вьяасагийн найруулсан “Махаабхаарата” туульсын хэсэг болох “Бхагавата-гийта” дахь яруу найргаас нь төлөөлөл болгон хүн төрөлхтний яруу найргийн ууган дурсгалынх нь хувьд Вээдээс цөөн шадыг толилуулбай.

***

Ухаант дээдэс гэдэг маань
Угаасаа миний урьдах дүр юм
Мэргэн ухаан, итгэл сүжиг нь
Миний зүрхнээ бат оршсон юм.

орчуулсан Ж.Гэндэндарам