Г.Мэнд-Ооёо: Энэ бол зөвхөн миний сонголт

Бүх цаг үеэс сонгосон дэлхийн яруу найргийн дээж “Гурван зуун шүлэгт” антологи хэвлэгдэн уншигчдын гарт очлоо. Энэ антологийг эмхэтгэж сонголт хийсэн Соёлын гавьяат зүтгэлэн, яруу найраг Г.Мэнд-Ооёотой ярилцлаа.

-Та саяхан “Бүх цаг үеэс сонгосон дэлхийн яруу найргийн дээж ГУРВАН ЗУУН ШҮЛЭГТ” нэртэй антологи гаргасан байна? Ийм антологи хийхэд мэдээж нилээд их цаг хугацаа, хүч хөдөлмөр орох байх?
-Тиймээ. Би шүлэг зохиолд хорхойсч байх үеэсээ л өөрт сайхан санагдсан шүлгүүдийг тусгай дэвтэрт бичиж, түүнээ үе үе уншиж урам зориг авдаг байсан. Аандаа уг дэвтэр маань олон зуун шүлэгтэй болсон. Тэр ногоон дэвтэр энэ антологийн эхлэл юм. 2005 оноос эхлээд би “Дэлхийн шилдэг яруу найраг” нэртэй цуврал антологиуд хэвлүүлж эхэлсэн. “Оросын яруу найраг”, “Японы яруу найраг”, “Энэтхэгийн яруу найраг”, “Хятадын яруу найраг”, “Америкийн яруу найраг” гээд 10 ботийг гаргаад байгаа л даа. Цуврал маань цааш үргэлжилнэ. Ингээд би өөртөө яруу найргийн нилээд баялаг сан хөмрөгтэй болж, үүнийхээ дээжийн дээж 300 гаруй шүлгийг сонгож энэхүү номыг бүтээе гэж шийдсэн хэрэг. Их цаг хугацаа орсоон, гэхдээ тэр чухал биш. Өдгөө цаг үед нийгмийн оюун санааг ариусган тунгалагшуулахад сэхээтнүүд тэр тусмаа зохиолч, яруу найрагчид өвөр зуураа мөчөөрхөн шөргөөлцөлдөж довоо шарлуулж суухын оронд өөр өөрийн хүчин чармайлтыг гаргах цаг нь болчихоод байна шүү дээ. Үүнд оруулж буй миний өчүүхэн хувь нэмэр юм даа.

-“Гурван зуун шүлэгт” хэмээх таны нийтлүүлсэн антологи “НТӨ 2000 оноос НТ 2000 он хүртэл” 4000 жилийн яруу найргаас дээжилсэн гэж байна. Барууны антологид ихэвчилэн Хомероос эхэлдэг. Түүнийг манай гаригийн анхдагч яруу найрагч гэж бичсэн байх нь бий. Тэгэхээр та Хомерийн өмнө хэн хэнийг тавьж байна бэ?
-Гомерийг судлаачид НТӨ VII зуун хамруулдаг юм билээ. Гэтэл НТӨ XII-X зууны үеэс эхлэх Нанхиадын ард түмний дунд тархсан 3000 гаруй шүлэг дууллаас шигшиж Күнз мэргэний эмхэтгэсэн антологи болох “Шүлэглэлт ном” бол яахын аргагүй Гомероос өмнөх бүтээл юм.

Тэгвэл хүн төрөлхтөний хамгийн эртний утга зохиолын бүтээл болох Вээдийн шастирыг барагцаагаар НТӨ ХХ зуунд хамруулдаг бөгөөд зарим сурвалжид үүнээс ч эрт үе, тухайлбал орчлон ертөнцийн ухамсарт тэмүүлэл үүссэн тэр цаг үед Вээд үүссэн гэж бичсэн байх нь тааралддаг. Иймээс Вээдийн шүлгээр антологио эхэлсэн юм.

Сүмд яруу найргийн уншлага болно

“ЗУУН МЯНГАН ЯРУУНАЙРАГЧ

ӨӨРЧЛӨЛТИЙН ТӨЛӨӨ”

нэртэй дэлхий нийтийг хамарсан 550 үйл явдал 100 улсад болно.

Монгол дахь нэгдсэн уншлага 9-р сарын 28-ний 11-13 цагийн хооронд

Зүүн хүрээ Дашчойлин хийдийн Бурхан багшийн дуганд болно.

Энх тайван, тогтвортой байдлын хүрээнд улс төр, нийгэм, хүрээлэн байгаа орчны өөрчлөлтийн төлөө дэлхийг хамарсан “Зуун мянган яруу найрагч өөрчлөлтийн төлөө” хэмээх үйл явдал гурав дахь удаагаа болох гэж байна. Анхандаа яруу найрагч-зохион байгуулагчтай эхэлсэн үйл явдалд яваандаа дэлхийн өнцөг булан бүрээс хөгжим, дүрслэх урлагийнхан болон гэрэл зурагчид нэгдэн салбар хоорондын эвсэл болон өргөжин тэлсээр байна.

            “Зуун мянган яруу найрагч өөрчлөлтийн төлөө” хэмээх дэлхий даяар өрнөсөн энэхүү хөдөлгөөнийг АНУ-ын яруу найрагч Майкл Ротенберг, Терри Каррион нар санаачилсан бөгөөд Монгол улс уг үйл явдалд эхнээс нь идэвхтэй оролцсоор ирсэн юм.

 “Зуун мянган яруу найрагч өөрчлөлтийн төлөө” хэмээх эл үйл ажиллагаа нь түүхэн дэх хамгийн өргөн хүрээг хамарсан яруу найргийн уншлага гэдэг утгаараа мэдээлэлүүд нь Стэнфордын их сургуулийн мэдээллийн санд хадгалагдах аж.

9-р сарын 26-27-ний өдрүүдэд МУИС, МУБИС, СУИС, “Гурван Эрдэнэ”, “Их Монгол”, “Утга зохиол нийгмийн ажилтаны дээд сургууль”, “Их Засаг” зэрэг их дээд сургуулиудад яруу найргийн чөлөөт уншлагууд болно. 

Монгол дахь Яруу найргийн нэгдсэн уншлага нь 9-р сарын 28-нд 11 цагт Зүүн Хүрээ Дашчойлин хийдэд болох бөгөөд  интернэтийн сүлжээгээр АНУ-ын Сан Франциско хот дахь зохион байгуулах төвтэй шууд холбогдох юм байна. 

“Яруу найргийн үлэмжийн шидэт эрчимээр хүмүүний ертөнцийн сүүдэртэй талд илүү тод гэрэл тусгая” гэсэн уриан дор Монголын Соёл Яруу Найргийн Академи, Монголын Зохиолчдын Эвлэл, Монголын Үндэсний Чөлөөт Зохиолчдын Холбоо хамтран дэлхий даяарын яруу найргийн марафонд оролцох ажээ.

"Гурван зуун шүлэгт" олон хэлээр дуурслаа

Яруу найрагч Г.Мэнд-Ооёогийн сонголт хийж, эмхэтгэн хэвлүүлсэн “Гурван зуун шүлэгт” нэртэй цоморлигийн нээлтэд хиндич, орчуулагч Ж.Гэндэндарам, орчуулагч, судлаач Б.Магсаржав, хятадач, орчуулагч Я.Ганбаатар, судлаач доктор профессор С.Дулам, орчуулагч Д.Бямбаа, С.Баясгалан, Ц.Сүрэнжав, Х.Мэргэн, Д.Бор, С.Дондог, Б.Энэбиш, Т.Төмөрхүлэг, Ж.Нэргүй, Д.Ганболд, Х.Хангайсайхан, М.Шагдарсүрэн, Л.Дашням, Ж.Оюунцэцэг, Б.Монголхүү, Ц.Оюундарь, Ц.Магсар, Н.Лувсандорж, Б.Хишиг-Ундрал зэрэг уг номонд бүтээл нь сонгогдсон уран бүтээлчид хүрэлцэн иржээ. Мөн Соёл, Спорт, Аялал жуулчлалын яамны төрийн нарийн бичгийн дарга П.Алтангэрэл, Боловсрол, Шинжлэх ухааны яамны мэргэжилтэн Л.Отгонсүрэн зэрэг албаны хүмүүс болон зохиолч, яруу найрагч, сэтгүүлчид гээд зуу гаруй хүн хуран чууллаа.

Өрнө дорнын яруу найраг эн тэнцүү орсноороо, монголчуудын яруу найргийн орчуулгын 300 орчим жилийн түүхийн тойрог доторх бүтээлүүдээс сонголт хийснээрээ онцлог болсон эл бүтээлд англи, орос, хятад, түвэд, хинди, герман, испани, франц, япон, түрк, унгар, казак, польш, нидерланд, македони зэрэг хэлнүүдээс орчуулсан 60 гаруй орчуулагчийн шилдэг бүтээл багтжээ.

Номын нээлтийн ёслолд эрдэмтэн судлаач С.Дулам “Францийн Ерөнхийлөгч Жорж Понпиду яруу найргийн цоморлиг бүтээхэд ямар хэцүү байснаа өмнөтгөлдөө үгээ барж бичсэн байсан. Яруу найргийн цоморлиг бүтээхийг эрхэм дээд үйлс гэж үздэг учраас ийм хүмүүс бүтээдэг юм. Би ч гэсэн ийм нэгэн сайхан цоморлиг бүтээхийг хүсдэг байлаа. Гэтэл номын мэргэн нөхөр Г.Мэнд-Ооёо бүтээжээ. Юунаас эхлэж буй вэ гээд номын эхний хуудсыг сөхтөл “Бхагвадгита” буюу “Ялж төгс нөгчсөний дуулал” хэмээх вээдийн гүн ухааны их туурвилаас эхэлсэн байх юм. “Ухаант дээдэс гэдэг маань Угаасаа миний урьдах дүр юм” хэмээн эхэлж байх юм. Залгаад “Шүлэглэлт ном”-ын мөрүүд гарч ирж байна. “Гурван зуун шүлэгт” хэмээх эл антологийн үнэ цэнэтэй тал нь ихэнх бүтээлийг эх хэлээс нь орчуулсанаараа онцлог болжээ. Мөн Хомерийн Илиад, Одессейгээс хүртэл орсон байна. Бичиг үсэггүй миний өвөг эцэг хүртэл Одессейн үлгэрийг хэлдэг байсан. Үүгээр би юу хэлэх гээд байгаа вэ гэхээр Монголчууд дэлхийн бүтээлтэй ойр явсаныг хэлэх гээд байна. Мөн эл бүтээлийн нэг онцлог нь Петраркагаас 50 жилийн өмнө, Чойжи-Одсэр “Бурханы 12 зохионгуй”-г орчуулаад, Махгалын магтаалаа зохиож байсан байгаа юм. Г.Мэнд-Ооёо эл антологио oн цагийн дэс дарааллаар тавьсан нь нэгэн сонин зүйлийг харагдуулж байна. Равжаа хутагттай нэг жил буюу 1803 онд Оросын агуу их яруу найрагч Тютчев, Америкийн Эмерсон, Эдгар По нар нэгэн онд мэндэлсэн байх юм. Эндээс гариг ертөнцийг ямар од гийж дэлхийн гурван бөөрөнд эдгээр их сэтгэгч, яруу найрагчид төрсөн байна вэ гэж бодоход хүргэж байна.” хэмээн яриад, өөрийн орчуулсан Францийн орчин үеийн яруу найргийг бүтээсэн хүн гэж үздэг Франсуа Вийоны “Үдшийн дуурьсал” хэмээх шүлгийг франц хэлээр болон өөрийн орчуулгаа уншиж сонирхуулсан нь яруу найргийг эх хэлээр нь сонсох сайхан завшаан болов.

Орчуулагч, судлаач Я.Ганбаатар хэлэхдээ “Яруу найргийг үгийн урлаг гэж үздэг. Тухайн хэлний хамгийн сайн, сайхан үгс, уран яруу, утга төгөлдөр эгшиглэнт сонсголонт үг хэллэгээс яруу найраг бүтдэг. Иймд та бүхэнд нэгэн уриалга хэлмээр байна. “Шүлэг уншицгаая, шүлэг уншиж сэтгэлээ ариусгацгаая” хэмээн уриаллаа.