Лорд Байроны гарын үсэг /Шиллоны ханан дээр Byron's signature in Chillon/
Шиллоны шилтгээний дэргэд /Швейцарь/
ШИЛЛОНЫ ШИЛТГЭЭНИЙ ХАНАН ДАХЬ БАЙРОНЫ ГАРЫН ҮСЭГ
Цаст уулын тунгалаг гол усаар улам цэнгэгшиж болор мэт гэрэлтэгч нуурыг Леман буюу Женев гэнэ. Цэнгэг тунгалагаараа дэлхийд гайхагдах энэ нуурыг Франц болон Швейцарийн гоёмсог хотууд бүслэн оршиж, цаст уулсаас нь салган тусгаарлах боловч, цал буурал Альпийн ханхар оргилууд өндөр харш ордуудын дээгүүр сүгнийн өнгийж нуурын уснаа ихэмсэг дүрээ тольдох нь нэн гайхамшигтай. Тэрхүү байгалийн сүр хүчтэй үзэсгэлэн юугаа булаалдаж Женевийн нуурнаа нэгэн мянган жил тольдсон гайхамшигт шилтгээнийг Шиллон хэмээнэ. Английн Савой аймгийн үе үеийн эзэд, гүнтэнгүүдийн ихэмсэг хэв маяг, дэгжин бардам байдлын сүрийг хана туургандаа шингээсэн Шиллоны шилтгээн мянган жилийн түүх, соёл, мандал бууралтын түүхийг өгүүлэх үй түмэн үзмэртэй боловч, түүний доторх алга дарам газарт жуулчин, гийчин олны нүд сэтгэл булаагдан сатаарах ажээ. Энэ бол Английн суут яруу найрагч Жорж Байроны гарын үсэг ажгуу. Чухам юуны учир Байроны шилтгээний багана дээр нэрээ ирт зэвсгээр сийлж үлдээв? гэх сониучхал хүн бүрийг хатгана.
Байрон улс төрийн үзэл бодлоосоо болж төрөлх Англи нутгаа 1816 онд үүрд орхин Рейн мөрнийг дагаж явсаар Швейцарьт ирж яруу найрагч Перси Шеллитэй гүн дотно нөхөрлөсөн юм. Тэд хоёулаа шударга ёс, эрх чөлөөний төлөө тэмцэгч найрагчид байлаа.
Хоёр анд Женев нуурын хөвөөгөөр аялан Шиллоны шилтгээнийг үзэж явахдаа дээд давхарт нь дэгжин баячууд хагартлаа найрлаж байхад, хонгилд нь хатуу тамын шоронд хэцүү тамланг үзэж эгэл доодчууд тарчлан зовж байсныг мэджээ. Ялангуяа тэрхүү шоронгийн ян цэвдэг тамланг эр зоригоороо туулан гарсан домогт эр Симон Бониварын түүхийг сонсооод удалгүй “Шиллоны хоригдол” хэмээх алдарт найраглалаа бичсэн түүхтэй. Энэхүү найраглал нь мөнөөх домогт эр Симон Бонивар болон Жорж Байрон хоёрын нэртэй цуг Шиллоны шилтгээнийг дэлхий дахинд алдаршуулан, аянчин гийчин, жуулчин нарын цуваа үл тасрахын шалтаг болсон юм. Ялангуяа шилтгээний багана дах Байроны гарын үсэг нь бүхий л түүхийн арилшгүй сорви, үгүйсгэшгүй бат тамга болон дархлагджээ. Яруу найрагч тэнд гүн сэтгэл хөдлөлд автаж, хэзээ нэгтэйх алдрын алтан мөчийг зөгнөн чинжаал хутгаа сугалан хурц үзүүрээр нь гарын үсгээ зурсан нь лавтай.
Жорж Гордон Байрон
“ШИЛЛОН-Д ӨРГӨХ СОНЕТ”
/"Sonnet on Chillon" by Byron
translated into Mongolian by D Byambaa/
Мөхөшгүй Оюун ухааны мөнхрөхүй Сүнс
Мөс шиг гянданд ч гэгээрэхүй Эрх чөлөө
Мөчлөх тамлалд ч мохошгүй Зүрх зориг
Мөнийг түшсэн хайр ганцаараа үл дийлджээ.
Хөвгүүд чинь гав дөнгөнд хүлэгдэвч
Хөгцөт хүйтэн хонгилд өдрийг үл үзэвч
Эх орон нь үхэл зовлонг даван гэтэлнэ дээ.
Эрх чөлөөний жигүүрээ салхи сөрөн дэлгэнэ дээ
Шиллон! Чи шорон гэвч ариун газар,
Шалан дээр чинь сааралтах аюум уйтгар
Шаналан бүхний ул мөрийг тодлон үлдээвч,
Цаг нь ирэхээрээ айдас хүйдэс арилан одож,
Бурангуйн орноо Бурханы орон болгох уриа
Бониварынх байсныг хэн ч арчиж үл чадна.
“Шиллоны хоригдол” найраглалыг авъяаслаг орчуулагч Ц.Сүхбаатар орос хэлнээс нэн сайхан монголчилсоныг хэдэн жилийн өмнө уншсанаа санахын ялдамд мөнөөх найраглалынхаа өмнөтгөл болгон Байроны бичсэн сонетийг чадварлаг орчуулагч нэрт гүүш Д.Бямбаа гуайн дэвтэрээс олж үзээд уншигч олондоо хүргэхийг яарлаа.
Яруу найрагчийн явсан газар болгонд мөр нь үлддэг, мөр нь хүрсэн газраас шүлэг нь төрдөгийг гэрчлэх түүхийн энэ нэгэн бичээсийн дэргэд зогсож, Байроны гарын үсгийг хурууныхаа үзүүрээр тэмтрэх төдийд түүний найрагч анд Шелли-гийн зориулсан мөр нь санаанд буув. Тэрбээр Байроныг томъёолохдоо:
Үг бүхэн нь
Үүрд мөнхрөхийн тамгатай... хэмээжээ.
Г.Мэнд-Ооёо /G Mend-Ooyo, poet/
No comments:
Post a Comment