Г.Мэнд-Ооёогийн яруу найргийн тухай

Г.Мэнд-Ооёогийн яруу найргийн тухай
судлагч, шүүмжлэгч, яруу найрагчдын тэмдэглэсэн нь:

Икеда Дайсаку: (Японы нэрт яруу найрагч, соёл, нийгмийн зүтгэлтэн, сэтгэгч Сока Гайкай Интернэшнилийн Ерөнхийлөгч)
“Миний бие таны гэгээлэг сайхан (Гэрэлтэх агшин бүр” номын) сэтгэлтэй танилцаад гүнзгий сэтгэгдэл төрлөө. Хувь хүнийг ч бай, нийгмийг ч бай салган төөрч байгаа өнөө үед, “яруу найргийн сэтгэл” л хүнийг хүнтэй холбох хүч, хүмүүнлэг сэтгэлийг тэжээх газар, амь насыг гэрэлтүүлэх оюун ухааны талст болно.

Үнэхээр хүний сэтгэлийг хязгааргүй дэлгэрүүлэх “яруу найргийн дахин сэтгэлт” бол “хүний дахин сэргэлт мөн. Түүний төлөө яруу найрагчид босох ёстой. “Үг” гэдэг зэвсгээр зоригтой тэмцэх ёстой гэж бодож байна.

Шри Чинмой: (Дэлхийн энх тайвны нэрт зүтгэлтэн, яруу найрагч, хөгжмийн зохиолч, зураач, спортын дээд амжилтуудыг тогтоогч, төгс гэгээрсэн бясалгагч. АНУ)

Би таныг тэргүүн зэргийн яруу найрагч гэж үзэж байгаагаа нэмж хэлэхийг хүсч байна. Таны “Чам руу би явж байна” шүлэг миний зүрх сэтгэлд баяр бахдалыг төрүүллээ. Та бол “хайрын мөн чанар, мөнхийн дуугаа эрэгч” юм. та бол зөвхөн яруу найрагч төдийгүй Туйлын үнэнийг жинхэнэ хайгч юм. Таны хайртай Монгол оронд нэгэн сайхан өдөр уулзана гэдэгтээ би итгэж байна.

Кришна Ширнавас Дэлхийн Яруу Найргийн Нийгэмлэгийн Ерөнхийлөгч
Дэлхийн Яруу Найрагчдын Их хурлыг үндэслэгч
“Яруу Найрагч” сэтгүүлийн үндэслэгч, эрхлэгч

Таны дур булаам шүлгүүд миний сонирхолыг татлаа / дур булаах. Таны шүлэг Чам руу би явж байна” бол үнэхээр шилдэг, МЯНГАНЫ ШҮЛЭГ байна. Би Яруу Найрагч сэтгүүлийнхээ 2006 оны 4 сарын дугаарт таны шүлгүүд болон Монголын бусад эрдэнэ болсон яруу найрагчдын шүлгүүдийг Монголоос ирсэн дурсалтай шүлгүүд гэж нэрлээд хэвлэх болно. Танай орны алдартай яруу найрагчид дэлхийн яруу найрагт тэдгээрийн баяр суурь амжилтанд хүрэх болно.
Би таны нэрийг Нобелийн шагналын жагсаалтанд оруулахаар хөөцөлдөх болно. Та үүнийг зүй ёсоор хүртэх ёстой.

Росемари С.Вилкинсон: (АНУ-ын яруу найрагч, Дэлхийн Урлаг Соёлын Академийн хүндэт ерөнхийлөгч) “Г.Мэнд-Ооёогийн “Нүүдэлчин одны үлгэр” зохиолын тухай

Өөдрөг сэтгэл санаагаар дүүрэн, өрөвдөн хайрламаар, Монгол руу эрхгүй хандуулсан нэгэн номыг уншлаа. Монгол хэмээх нээгдээгүй хосгүй ертөнц, маш удаан хугацаагаар нууцлаг далд байв. Энэ зохиол бидний мэдрэмжийг хурцалж, сэтгэл догдлуулж, нэг уншаад ханахгүй, дахин дахин уншмаар тун сонихролтой, итгэл үнэмшилтэй зохиол болжээ. Биднийг ерөөлөөр адислаж, орчуулга нь ч хүүхдүүдэд тохиромжтой, томчуудад ч гэсэн аз жаргалаа төгөлдөржүүлэхээс Г.Мэнд-Ооёо шиг дахин дахин тунгаан бодож, санал сэтгэлээ хүүхдүүдтэй тэгэж хуваалцмаар, маш энгийн тунгалаг бас, дэлхий нийтийн зөн совинг тод илэрхийлсэн, сонгодог хйиморлог зохиол болжээ. Энэ ном биднийг агуулгандаа тэврэн багтааж, сэтгэлдээ адислаж байна.

Росемари С.Вилкинсон: (АНУ-ын яруу найрагч, Дэлхийн Урлаг Соёлын Академийн хүндэт ерөнхийлөгч) Г.Мэнд-Ооёогийн “Гэрэлтэх агшин бүр” номын тухай

Г.Мэнд-Ооёо бидэнд өөрийн элгэн халуун эх орон - Монголын түүх, соёл, үндэсний уламжлал, утга зохиолын өв рүү бие сэтгэлийн аз жаргалыг баяр баясгалан төгс тэмээний нутагтаа зочлохын утга учрыг энэ номоороо өгч байна.
Барууныханы оюуны ертөнцөд үнэхээр чухал шал өөр соёл, мэдрэмж бүхий яруу найраг утга зохиолын бүтээлийг дэлгэсэн нь энэ номын гол танилцуулга болж байна. Яруу найраг бол үндэстэний сэтгэл зүрх бөгөөд яруу найраг дахь таны тэргүүлэлийг бодитой үргэлжлүүлж хамгийн сайн сургадаг зүйл юм.

Мита Ёо /Япон Улсын утга зохиолын “Юүсүрика” сэтгүүлийн 2006.IV сар
68 дахь дугаар

“Ертөнц надаар дамжин өөрийгөө нээнэм” хэмээн “хорвоо ертөнц”, “юмс”, “цаг хугацаа”, “оюун ухаан”, “бие” энэ бүхэн бүхлээрээ түүний шүлгэнд орон зайгаа олж цогцолжээ. Ийм бүхэл цогц, агуу чанарыг яаж үгээр илэрхийлэхээ ч мэдэхгүй байна. Энэ шүлгэнд хүмүүний ичгүүр сонжуургүй байдал, тоомжиргүй зан, мэдээллийн сүлжээ дэх дэндүү амар хялбар бэлэн зэлэн амьдарлын төрх өчүүхэн ч тусгагдсангүй. Монголын хөх тэнгэр дор, сансар эрхэсийн эрхшээл дор яруу найраг, хүмүүн, уул ус нь ийнхүү зэрэгцэн оршином буй заа.. Магадгүй үдэш орой шүлэг яруу найраг нь одод түгсэн тэнгэр адил гялалзан төрдөг байхдаа.

Ши Чаоин /Белги Улсын Louvain Их сургуулийн доктор/
(Г.Мэнд-Ооёогийн “Цаглашгүй гэрэлт” шүлгийн түүвэрт сэтгэгдэл бичих нь)

Г.Мэнд-Ооёогийн шүлгийн түүврийг уншиж дуусахад миний сэтгэлд хамгийн түрүүнд буусан зүйл бол XX зууны нэрт философич Мартин Хэйдгерийн алдарт бүтээл болох “Ойн харгуй зам”/Holz wege/ -ын нэгэн үг байлаа. Тэрбээр “Энэхүү ээдрээтэй эрин үед яруу найрагч хүн чухам ямар үүрэгтэй вэ?” хэмээн өгүүлсэн байдаг.
Мэдээж Хэйдгерийн өгүүлсэн “энэхүү ээдрээтэй эрин үе” гэдэг нь улс төр, эдийн засаг, шинжлэх ухаан, техник технилогид гүн нэвчсэн одоогийн бид нарын амьдран буй энэ эрин үеийг хэлж байгаа юм. Учир нь өнөөдрийн энэхүү худалдаа арилжаа, шинжлэх ухаан, техник технологийн иргэншилд бид нарын нэвтрүүлж буй технилоги, арилжаа худалдааны бүтцийн хэлбэр түүний хэрэгжүүлэлт өдрөөс өдөрт улам нарийн төвөгтэй болох тусам амь амьдралаас биднийг улам бүр холдоход хүргэж байна. Өөрөөр хэлбэл “яруу найргийн” уг утга, мөн чанараас улам холдоход хүргэж байна…




Жой Райны Кинг (АНУ-ын яруу найрагч, CAVCO хэвлэлийн газраас 2006 онд хэвлүүлсэн Г.Мэнд-Ооёогийн “All Shining Moments” номонд бичсэн үгээс)

Би Г.Мэнд-Ооёгийн яруу найргйиг уншаад төрсөн өөрийн туйлын баяр баясгалангаа илэрхийлэхийг хүсэж байна.

Тэрбээр уншигчидыг өөртөө татах увидастай найрагч бөгөөд туурвил нь уншигчидад зохиолынхоо ертөнцөд орших хүслэнгийн өглөгийг түгээж, яруу найргийн оршихуйд нь дэлхий ертөнц илүү их гэрэл гэгээтэй сайхан болж харагдаж байна.

Тэрбээр надад үгээр урлахуйн үнэхээр хосгүй мэдрэмжийг бүрэн төгс мэдрүүлсэн бөгөөд үүнээсээ ч илүү ихийг бүтээнэ хэмээн найдан хүлээх итгэл төрүүллээ.


Ш.Сүрэнжав: (2003.1.14)
(Монгол Улсын төрийн соёрхолт. Ардын уран зохиолч. “Г.Мэнд-Ооёо байгалийн их хөг дуурсгагч” Өмнөтгөл. 2003.1.14)

Яруу найргийн дотоод увдисыг ухаарна гэдэг бол бурханаас заяасан зөн мэдрэмжтэй хүний зүрхлэх ажил мөн.
Үг гэгч нь навчис ю. Их навчистай модонд үр жимс тун бага боловсродог гэж Александр Поп хэлсэнчилэн Г.Мэнд-Ооёо ч өөрөө үг цөөтэй нэгэн агаад яруу найраг нь нь түүний дотоод сэтгэлийн гүн уярал, байгалийг сэтгэлээрээ танин мэдсэний хэрээр илрэн гарсан оюун бодлын долгис юм. Нэг үгээр хэлбэл Г.Мэнд-Ооёо байгалийн хөг дуурьсал шингэсэн зөөлөн аялгуут хүн-ятга юм.

О.Дашбалбар: (О.Дашбалбарын III боть. 364-365-хуудас 2005)

.... Г.Мэнд-Ооёогийн анхны томоохон шүлэг, анхаарал татахуйц найраг нь “Он цагийн хүрд” бөгөөд одоогоос арван жилийн өмнө бичсэн энэхүү бүтээл нь наяад оны найргийн өнгө аяс, мэдрэхүй, хэмнэл дүрслэл, гоо зүйг эхэлж тодорхойлсон юм.
... Чухам эндээс л наяад оныхны жинхэнэ найраг эхэлсэн юм. харамсалтай нь манай мулгуу судлаачид, урашгүй шүүмжлэгчид түүнийг эс анзаарсан бөгөөд наяад он төдийгүй ерээд оны найргийн аяс мэдрэхүй бүхэлдээ дээрх мөрүүдэд цогцолсныг анхаарахгүй байна.

.. Г.Мэнд-Ооёо сэтгэлийн байгалийг бидний үеийнхэнд эхэлж нээснийг мартах учиргүй.

... 1982 онд Яргайтын богинод бичиж тэр зунаа хэвлүүлсэн “УУлсын дүрийг тайлахуй” хэмээх гайхамшигт шүлгийг нь өнөө болтол утга зохиолын ертөнцөд нэг л анхаарсангүй. Бид ийм дүлий дүмбэд улс уу? Эсхүл санаатайгаар дуугүй байна уу? Уулс мянга мянган жилээр бодлогширч байна. Уулс өөрийгөө чагнаж, өөрийгөө өөрчлөн байна. Газар дэлхий мянган жилээр бас агшин бүрд шинэчлэгдэж байна. Ертөнцийн хувирал бүхэн шүлэгчийн мэдрэхүйд зурагдан, зөн совинг нь хөндүүрлүүлж байна. Мэнд-Ооёо шиг хүмүс үйлийн үртэй бөгөөд тэд тайзан дээрээс шүлгээ бусдад хүргэдэг уран уншигчид биш ээ. Тэд зөвхөн бичихийн л тулд заяасан юм шиг чимээ аниргүй, нам гүм бичсээр л... Тэднийг ойлгоход зуун жил хэрэгтэй. Өнөөдрийн хашгирагчид цаг үетэйгээ цуг “будаа болно”. Тэр цагт намуун уянга эзнээ олно. “Хүн ард зөвхөн бухимдлаа илэрхийлэн тайтгарах бус, гүн ухаанаар тайтгарах, яруу сайхнаар сэтгэхийг эрмэлзэх болно. Тэр цагт Нямсүрэн, Мэнд-Ооёогийн яруу найраг үнэд орж, Ахматаво, Фет, Явуухулан, Тютчев шиг бусдын сэтгэлийг эзэмдэх болно.

С.Эрдэнэ (Монгол Улсын ардын уран зохиолч) Монгол Улсын Төрийн Соёрхолын Хороонд 1996.04.25 бичсэн захидалын хэсгээс

....Г.Мэнд-Ооёо бээр яруу найраг болоод бусад нийтлэлүүддээ олныг нуршин улиглахыг чанд тэвчин гагцхүү хүн зонын оюун сэтгэхүйд гэрэл гэгээ авчрах тэр л нарийн шижмийг барьж авахыг хичээдгээрээ онцгой. “Алтан Овоо” бол эх нутгийн дуулал мөн. Пантейст ариун сургаалыг номлосон өөр хүчтэй бүтээлийг би үл мэднэ”

Таданори Мацуда (Утга зохиол судлаач, Ph.D) Япон /”Хоккайдо” сонин 1998.1.30/ “Оюун сэтгэлийн орон зай дахь шүлэгч”

Сүсэг бишрэлт, анир тайванлиг шүлэгч Г.Мэнд-Ооёогийн “Утгын болор сүм” шинэ түүвэр болор мэт цэмцгэр агаад тансаг санаа агуулсан энэ “сүмд” очсон хэн хүн оюун сэтгэлийн амирлангуй тайванг хүртэх болон. Шүлгийн түүврийг тайвшруулагч гэгээн сүмтэй зүйлэж болмоор....”

О.Сүхбаатар: (Хэл шинжлээч, утга зохиол судлаач, доктор, профессор) “Дарьгангын хөх шастир” (УБ 2004) 125-р тал

“Хий хоосон магтаал дэвэрэлтийн хойноос огтхон ч явдаггүй, байгаль угсаа, түүх соёл хэл газар нутгаа дээдлэх, уламжлалаа хойч үедээ үлдээж өгье гэж “сувдан сондор” хэлхсээр ирэгчдийн нэг нь Г.Мэнд-Ооёо мөн. Аливаа хүн нутагтаа бие нь төрснөөр ааш зан оюун бодол нь тэр л нутгаасаа эхтэй байдаг хийгээд аль нэгэн хүмүүний нутаг ямар байна, тэр хүн тийм байдаг. Тэр нь эх газар, эх нутагтайгаа хүйн холбоотойн гэрч.

Ш.Цэрэнпил: “Өнөөдрийн Монгол.2006.3.14.¹217/

Г.Мэнд-Ооёо буй бүхний жам ёсны байдал, чанад нууцлаг хэлхээ холбоо, тэдгээрийн үзэгдэх байдлын гоо сайхныг гайхалтай нарийн урлаж бичдэг найрагч юм. Тэр үндэснийхээ нэн өвөрмөц аж төрөхүй хийгээд тэр нь хөрст болоод хөхрөгчтэй хэрхэн холбогдон захирч байдгийг илэрхийлсэн шүлгүүдээрээ дэлхийд танигджээ.
Тэр бол сэтгэлгээний болоод дүрслэлийн яруу найрагч юм.

Лэслэй Кован-с зураач Ж.Мөнхцэцэгт 2005 оны 11. 11-нд бичсэн мэйлний хэсгээс:

… Яруу найргийн ном /Гэрэлтэх агшин бүр/ нь гайхалтай гоё юм байна. Үнэхээр сонирхолтой зүйлийг би олж мэдлээ. Яруу найраг нь агуу гайхалтай, бусад зүйлсээс маш ялгаатайг би уншаад мэдэрлээ. Яруу найрагч нь тэнгэр, огторгуй, байгалийн тухай олонтоо өгүүлсэн нь, аргагүй л Монголын онцгой шинж бизээ. Би Монгол дахь яруу найргийн дотоод хүүрнэлийн яриаг сонсож чадсан бөгөөд зөвхөн үүнийг л хүссэн билээ. Тэдгээрийн үг аялгуу нь үнэхээр гайхалтай байна гэж би бодож байна.

Доктор Имрэ П. Золдош (Унгар-Тайвань) Доктор Гомбожавын Мэнд-Ооёогийн Гэрэлтэх агшин бүр…шүлгийн талаар хэлэх чин сэтгэлийн үг .
....”Гомбожавын Мэнд-Ооёогийн “Гэрэлтэх агшин бүр…” шүлгийг уншсан хүн аяндаа “Од харвах агшинд л онцгой нэг гэрэл гардаг
Орчлонг гэрэлтүүлэх хүү тэгэхэд л мэндэлдэг”гэх суурь, түгээмэл үнэнийг лавтайяа ойлгож авах биз ээ. Үүнийг л их яруу найрагч бидэнд юуны түрүүнд хэлэхийг хүсчээ. Түүний шүлэгт бүхнийг гайхалтай энгийн даруу бөгөөд тод тодорхой байдлаар нарны гэрэлнээ авчирсан мэт. Энэ нь зөвхөн бурханд л байх тэр энгийн даруу бөгөөд тод тодорхой байдлыг санагдуулах аж.
.... яруу найрагч хүн бүтээл, ур чадвараараа гэгээрсэн хүмүүн, хуврага, яруу найрагчийн гэсэн 3-н үүрэг гүйцэтгэдэг гэж болно. Гэрэлтэх агшин бүр… үүний нэгэн гайхалтай баталгаа болж байна. Доктор Гомбожавын Мэнд-Ооёо танд баяр хүргэе. Та үүнийг хийж чадахаа энэ шүлгээрээ үзүүлэв. /2005 оны 5 сарын 19 Имрэ Золдош-оос/
Такис Иохандис /Грекийн яруу найрагч, орчуулагч/
Би таны номыг “тэмээ-ном” гэж нэрлэсэн, учир нь тэр намайг Монголын тал нутаг болон таны сэтгэл зүрхээр яг л амьд тээврийн хэрэгсэл шиг аялуулсанд байгаа юм.

Африкын хүмүүс тэмээг “Цөлийн хөлөг онгоц” гэж нэрлэдэг. Надад таны ном бол нэгэн “сэтгэл зүрхний хөлөг онгоц” юм. Учир нь тэр намайг Монголоор аялуулсан. Таны ном миний сэтгэл зүрхний хөвчийг хөндсөн.

Таны номын орчуулгыг хийж дуусаад би бас дахин нягталж үзлээ. Таны номонд байгаа нэгэн шүлгийг (I am coming to you) дахин харлаа. Түүнийг уншихад тэр шүлэг надад нэгэнтээ “Таки, энэ номыг хэдэнтээ хэвлэн гаргах болно. Би нэг хувийг худалдаж авахыг хүсч байна” гэж хэлсэн. Би бүгдийг уншиж сонирхсон. Тэр намайг баярлуулан жаргаасан.
Ирээдүйд таны өөр нэгэн номыг орчуулах боломж олдоно гэж найдаж байгаа. Тэр нь миний хувьд нэр төрийн хийгээд баяр баясгалан байх болно.

Яруу найрагч Имре Цолдос /Тайвань/
“Яруу найрагч Г. Мэнд-Ооёод болон түүгээр дамжуулан үзэг нэгт монголын зохиолчдод илгээсэн ил захидал” /Өдрийн сонин. 2005.1.26. /

Таны шүлгүүдийг уншаад надад өөрийн эрхгүй Унгарчуудад Петөөфи Шаандор ямар нөлөөтэй шиг та Монголчуудын хувьд тийм чухал хэмээх сэтгэгдэл төрсөн. Петөөфи Шаандорын хувьд энгийн нэг мод зүгээр л нэг хөдөлгөөнгүй зүйл огт бус. Энэ нь хатир бүжгээ бүжих Унгарын охид хөвгүүдтэй адил айзам хөдөлгөөн хийгээд их эрч хүчээр дүүрсэн байдаг. Энгийн нэгэн чулуу амьгүй биш, харин ч зуны аагим халуун, намрын ширүүн хуйсагнуур салхинд цамнах бөө шиг эргэлдэж, амьсгалж байдаг бөлгөө.

Шүлгүүдийг тань унших явцдаа байгалийн “нэгэн хэв” буюу бидний амьд байгалийг байсхийгээд л хэсэг таалан бахдах хэвшмэл дэг жаягаас бүүр ангид , эхийн хэвлийгээс өвгөдийн онгон хүртэлх бүхий л амьдралын хүрээг хамарч сэдвээ сэлгэн сонгох хурц чадварыг тань олж хараад үнэхээр бахдан баяссан билээ. Байгалийн үзэгдэлийг дангаар баахан өгүүлэх биш, харин ч ёстой горим ёсоор нь түүнээс даван гарч та чадсан байна. Цөөн хэдэн яруу найрагч л ингэж бичиж чаддаг юм. Намуухан болоод хархиран урсах гол горхи хийгээд ходоод нь хонгинох өлсгөлөн араатан ч таны сэтгэлийн учгийг татна. Нэн ялангуяа энхрий ялдам эх хүн зүрх сэтгэлийн тань чавхдасыг бүр ч илүүтэй хөглөнө. Сэтгэлийн тань цараанд юм бүхэн чухаг ажээ. Багажаа барьсан нүдний эмчтэй адил та жижиг сажиг зүйлийг хүртэл нарийн ширийн шалган үзэж оношоо тун гарамгай тогтооно. Шүлгийн тань бас нэг гайхалтай тал нь хорвоо дэлхийг тэр чигээр нь багтаах таны уужим талбиу сэтгэл! Гагцхүү Бурхан л юмсыг бүхэл цогцоор нь мөртлөө ялган салгаж харж чаддаг. Тэрбээр эс ширхэг бүрийг алдахгүйн зэрэгцээ энэ бүхнийг бүхэлд нь нэгтгэн цогцлоож харж чаддаг билээ.

! Эрхэм нөхөр, үзэг нэгт яруу найрагч Гомбожавын Мэнд-Ооёо таны гайхалтай шүлгийг энэхүү яруу найргийн сэтгүүлийн тань нүүрэнд уриа болгон зоомоор санагдана. “Чам руу би явж байна” хэмээх энэхүү шүлэгт таны онгодоор зогсохгүй, миний бодохнээ, бид бүгдийн онгод сэтгэлийг гайхалтайгаар илэрхийлсэн учраас 2006 онд Монголд болох Дэлхийн Яруу Найрагчид, Соёлын Их Хурал угтаж энэ шүлгийг аль болох олон хүнд хүргэхийг та бүхэнд санал болгоё.

Онцлон тэмдэглэх нь: Энэ шүлэгт ямар нэгэн тайлбар хэрэггүй. Яруу найргийн сэтгүүлд үүнээс илүү сайхан ямар оршил байх билээ! Англи хэл рүү орчуулсан орчуулагчид баярлалаа. Шүлгийг орчуулагдсан хэлээр нь уншихад ч нэн таатай байна. Шүлгийн дахилтыг Одоо Үргэлжилж Байгаа Цаг дээр бичсэн нь тун ончтой санагдлаа. Энэ нь туурвин бүтээгчийн үнэн онгод сэтгэлийг илүүтэй тодотгож өгчээ.

Ш.Цэрэнпил: “Ноён Имрэгийн таашал ба Г.Мэнд-Ооёогийн гурван “дан” /2005.3.3./

“Өөрийн тань шүлэг бүрээс танай өргөн дэлгэр орон, таны унаж төрсөн газар, элгэн халуун монгол нутгийг өөрийн мэдэлгүй тодоос тод мэдэрч, төсөөлж харах шиг болсон. Хамгийн чухал нь тэнд ажиллаж амьдарч буй танай хүн зоны зүрх сэтгэл юм. Өнгө алагласан хээ хуартай дээл хувцас, ардын урлагийн олон төрлийн хэлбэр, энгийн уламжлалт зөв мэдрэмж, найрсал зохицол, тэгш хэм, хэмжээ, намжуу тайван болоод өөр бусад олон зүйлийг эрхэмлэн хайрлах сэтгэл бүгд нийлээд “энэ болгон чинь л өнөөгийн хүн төрөлхтөнд дутаад байгаа юм шүү дээ” хэмээн над руу хашгирах шиг болсон” гэж бичжээ.

... Г.Мэнд-Ооёо уул ус юугаа амидчилан авч үзэж, түүнд өөрөө шингэн найрсдаг. Түүний зөн мэдрэхүй эх дэлхий болоод гараг эрхсийн орчил эргэлдэж, түүнийгээ нээн илэрхийлдэг юм. Тэр бэлгэдлээр сэтгэж, амьд бүхний цаана бурханлиг чанар буй хэмээх буддын гүн ухаанд итгэж, энэ итгэлээ онцгой яруу дуурсгадаг юм.

П.Батхуяг: “Яруу найргаар ярилцахуй” УБ 2006.17-р хуудас

“....Таны нутгийн хоёр сайхан найрагч ертөнцийн жамаар нэгэнт алга болжээ. Гэхдээ таны бичсэн яруу найрагт “амьд” оршиж байна. Ичимхий ч юм шиг нүдтэй Эрээнцавын Нямсүрэнг та “сүүдэр гэрлийн дундах эртний бичигт чулуу шиг” хэмээн ямар гоё дүрслээ вэ? Мөн шөнийн шувууд очир алмаазан нүдтэй харагддагыг яруу найрагчдаас өөр хэн харахсан билээ.

Ш.Цэрэнпил: “Танигдахуй болоод эс танигдахуйн шастир” /Өдрийн сонин. ¹211(1713) 2004.08.26/

Г.Мэнд-Ооёо бол нийтлэлийн төрөл зүйл, өөр бусад загварт баригддаггүй, өөрийн зоргоор яруу тунгалаг болоод өрнүүн эрчлэг хүүрнэдэг өндөрт гарсан уран бүтээлч юм. Нийтлэлийн хэл, найруулах арга, бүтээлээ ур чадвар үзэл санааны хувьд нэгэн багц болгодог соёл нь түүнийг бүх талаар тэгширч, ааг бяр нь ханасан бүтээлч болохыг харуулж байх шиг.

Г.Мэнд-Ооёо бол Монгол ахуйг дэндүү барим тавим амьд, дэргэд авчирдаг бүтээлч юм. Түүнээс шууд л хуурын татлага дуурсч, морь тургин дөрөө харших сонсогдож, аргалын утаа үнэртэн, хэсэг цагаан манан суусан уулын толгой үзэгдэнэ. Тэр бол үйл хөдлөл, үзэгдэх байдлыг эерүү зөөлөн гэгээлэг дуниартай, сэнгэнэсэн алслалтай бас халуун дулаахан дотор талтай нь хамт цогцлоодог байна.


Д.Бадрах. “Юм бүхэн таны тулд найрсан оршино” /Улаанбаатар. 1996.06.26. ¹122 (1054)

....”Хэл найруулга, урлах чадварын хувьд бидний үеийнхэн Г.Мэнд-Ооёогоос суралцах ёстой гэж боддог. Түүний шүлгүүдийг уншсаны дараа сэтгэлд уран зураг мэт дүр амилдаг нь яруу найрагчийн дүрээр илэрхийлэх ур чадвартай холбоотой биз ээ.

Орчлон ертөнц надад найрсан нуугднам
Оюун сэтгэл, зүрхний минь гүнд нуугднам
Юм бүхэн мөч бүхэн намайг нээнэм
Ертөнц надаар дамжин өөрийгөө нээнэм.

гэж бичсэнд яруу найрагчийн амьдралын утга учир оршдог хэмээн бодном. Бусдын хүртэж, мэдрээгүй далд ертөнцийг гоо сайхнаар сэрж мэдрэх нээх зовлонт эрлээр яруу найрагчийн амьдрал дүүрэн авай.

Бичил сансар – хүн хийгээд үлэмж том гариг эрхис, оддын хүрээлэнгийн гүнд найрагчийн зөн совин нууцыг илрүүлэгч тэмтрүүл мэт самнаж, яруу сайхны эрдэнэсийн санг нээнэм. Бидний дотоод ертөнц, сансар эрхэсийн алинд нь илүү нуцц оршиж байна вэ? гэсэн асуултанд хүн төрөлхтөн хариу эрсээр, үе үеийн яруу найрагчдын нээхийн утган хэлхээнд Г.Мэнд-Ооёо найрагч

Түмний дундаас ширтэх харц намайг нээнэм
Түүнд би яаж хандахаас өөрийгөө нээнэм

хэмээн бичиж үлдээвэй.

Т.Очирхүү: “Алтан Овоо хэмээх судар буюу хүлгийн айзамт ном бүтээгчийн тухай” /1994.1.11. “Ил Товчоо” сонин /

.... “Алтан Овоо” хэмээх энэ судар бүхэлдээ гүйлгэн харчих төдий ном бус бодож судалж үзмээр, бас ч уншигчийн мэргэжил чадал сорихоор буурьтай бүтээл болжээ гэж үзэг нэгт залуу нөхөртөө баярланам.
Судрыг уншижээ суухад зохиолчийн эх хэлний болон төрөлх соёл түүхийн мэдлэг, нутаг усныхаа өвгөд хөгшидөөс ихийг сонсож мэдсэн нь харагдаж байна. Чухамхүү “мөсөн уул” онол ёсоор зохиолч мэдэж байгаа бүхнээрээ ном бүтээсэн бус, бичсэнээсээ ч илүүг мэдэж байгаа нь мэдрэгдэж басхүү баярланам.

Ж.Болд-Эрдэнэ: Гангын нэгэн сондор /”Ил товчооч” сонин 1996.6.11-20 ¹ 17 (201)

... Монгол эр хүн, монгол морь, монголын тал, морин хуур, талын алтан хараацай, алтан нар, Алтан Овоо нь түүний яруу тансаг шүлгүүдэд нь нэвт шингэсэн. “Алтан Овоо” нэртэй хөлгөн судар нь Монголын яруу найрагт шинэчлэл болсон.
Хар багаасаа сонсож дэргэд нь уйлж дуулсан өссөн аавынх нь хорин хуур түүнийг жинхэнэ их талын яруу найрагч болгожээ. Сонгодог яруу найргийн эмх цэгцтэй уянга хэмнэл дүүхэн шүлэглэлт, гярхай зураглал, ончтой дүрслэл, зан заншилдаа хичнээн үнэнч уламжлал, домог үлгэрийн нандин цуглуулга нь энэхүү номыг нэгэн цогц болгон зангиджээ.

Д.Төрбат “Асаж урсдаг мөрөн” хөрөг нийтлэл

“Түүний шүлгүүд гол мөрөн намуухан урсаж буй мэт ихэмсэг атлаа дөлгөөн. Өнгөндөө тайван хэдий ч гүндээ шатаж буй мэт санагддаг юм. Ер яруу найрагч өөрөө ч тийм юм.

Ш.Уянга “Гэрэлт хүмүүний босгосон бодь Алтан Овоо / Улаанбаатар 1994.07.01. ¹125 (584)

Би “Алтан овоо”-ны тухай эрэгцүүлэн бодном. Сүүдэрт ном олноор төрөх болсон харанхуй бүрэнхий энэ цаг дор “Алтан овоо” үнэхээр гэрэлт номуудын нэг мөн болжээ. “Алтан овоо” миний сэтгэлийн төвд сүндэрлэлээ. Ийм ном олон олноор төрж, номын гэрэл чуулсаар галт бөмбөлөг болон дээш мандаж, энэ цагийн үеийг гийгүүлэн гэгээрүүлэх нь гарцаагүй. Гэрэлт номыг гагцхүү гэрэлт хүн бүтээмой. “Алтан овоо” – н дээрээс би ертөнцийн бүхий л уулыг харж зогсном.

О.Дашбалбар: Сарны шүлэгч буюу Гомбожавын Мэнд-Ооёо /Бодлын солбицол 1993.2.8-16 ¹7, 8 (71, 72)

“Орчлон ертөнц надад найрсан нуугднам”, “Ирээгүй үзээгүй, мэдээгүй бүхэн намайг нээнэм” гэж бидний үеийнхний яруу найргийн зорилгыг Г.Мэнд-Ооёо тунхаглаж, тэр замаар ч бид явсан бүлгээ. Түүний бичсэн “сэтгэлийн байгаль” гэдэг тансаг шүлэг бидний бүх номны оршил, удиртгал болж, тэрхүү сэтгэлийн байгальдаа хүрэх гэж бид бүхэн өөр өөрийн замаар тэмүүлсэн юм. Д.Нямсүрэн энэ сэдвээр бүхэл бүтэн ном бичсэн бөгөөд Г.Мэнд-Ооёо шиг түүнд нөлөөлсөн нь үгүй. Минйи “Гол ус намуухан урсана” түүвэр ч Г.Мэнд-Ооёогоос эхтэй бүлгээ. Д.Цогт түүнийг “ард талдаа зогсож буй хүний үс салхинд сэвэлзэхийг андахгүй мэдрэх яавхдас” гэж нэрлэсэн юм.

Ши Чаоин /Белги Улсын Louvain Их сургуулийн доктор/
(Г.Мэнд-Ооёогийн “Цаглашгүй гэрэлт” шүлгийн түүвэрт сэтгэгдэл бичих нь)
2006. Тайвань

“ ...Г.Мэнд-Ооёогийн шүлгийн түүврийг уншиж дуусахад миний сэтгэлд хамгийн түрүүнд буусан зүйл бол XX зууны нэрт философич Мартин Хэйдгерийн алдарт бүтээл болох “Ойн харгуй зам”/Holz wege/ -ын нэгэн үг байлаа. Тэрбээр “Энэхүү ээдрээтэй эрин үед яруу найрагч хүн чухам ямар үүрэгтэй вэ?” хэмээн өгүүлсэн байдаг.
Г.Мэнд-Ооёогийн яруу найргийн түүврийн эхний шүлэг болох “Нээхийн утгын хэлхээ” шүлгийг уншаад яруу найрагч бидэнд өнөөдрийн энэхүү ээдрээтэй эрин үед яруу найрагч хүн чухам юу хийж чадах талаар нэгийг бодогдуулам санаа олж авлаа.
Иймд яруу найрагч болон яруу найргийн бүтээл нь “хүний мөн чанар” дотоод ертөнцийг тайлан илэрхийлэхэд оршиж байна. Түүнчлэн яруу найраг нь “эх байгал” руу хөтлөн хүргэж байна. Үүнээс “бодит байдал” ба “мөрөөдөл”-ийн хоорондын ялгааг тунгаан бодох буйзаа. Магадгүй энэ нь яруу найрагчийн бидэнд илэрхийлж буй “ мөхөшгүй гэрэлт” тэр ертөнц болов уу


Ёо Мита “Яруу найраг бол ертөнцийн гэрэл гэгээ”
(Япон Улсын утга зохиолын “Юүсүрүка” сэтгүүлийн 2006.IV сар
68 дахь дугаар)

“Ертөнц надаар дамжин өөрийгөө нээнэм” хэмээн “хорвоо ертөнц”, “юмс”, “цаг хугацаа”, “оюун ухаан”, “бие” энэ бүхэн бүхлээрээ түүний шүлгэнд орон зайгаа олж цогцолжээ. Ийм бүхэл цогц, агуу чанарыг яаж үгээр илэрхийлэхээ ч мэдэхгүй байна. Энэ шүлгэнд хүмүүний ичгүүр сонжуургүй байдал, тоомжиргүй зан, мэдээлэлийн сүлжээ дэх дэндүү амар хялбар бэлэн зэлэн амьдарлын төрх өчүүхэн ч тусгагдсангүй. Монголын хөх тэнгэр дор, сансар эрхэсийн эрхшээл дор, яруу найраг, хүмүүн, уул ус нь ийнхүү зэрэгцэн оршином буй заа.. Магадгүй үдэш орой шүлэг яруу найраг нь одод түгсэн тэнгэр адил гялалзан төрдөг байхдаа.

Яруу найргийн долгионлог, бурханлаг хүчийн талаарх Мэнд-Ооёогийн илгээлт нь соёл, иргэншлийн дунд гүн нойрсон буй бидний шүлгийн мөн чанарыг таниулж, аюулаас сэрэмжлүүлэх хонхны дуу мэт цууриайтан сонсогдох шиг боллоо.

“Чам руу би явж байна.
Чимх чимх зүүд нойроо хугаслан
Чирам хийн бүхнийхээ дээж найргаас шимлэн
Чиний зүрхэнд өөрийнхөө чавхдасыг олохоор
Хангал өндөр уулсын ангал хавцгайг өгсөн
Хангил их бартаатай халил жимийг мөшгөн
Хайрын охь мөнхийн дуугаа эрсээр
Чам руу би явж байна. “

/Мэнд-Ооёогийн “Чам руу би явж байна” шүлгийн хэсгээс/

“Бүхнийхээ дээж найраг”, “зүрхэн дэхь өөрийнхөө чавхдас”, “Хангил их бартаатай халил жим” хэмээх эдгээр мөртүүдээс яруу найрагчийн найрагчаараа бахархах үзэл, яруу найргийн тэнгэрлэг мөн чанарын талаар өгүүлсэн нь миний анхааралыг онцгой татлаа. Энэ шүлгэнээс харахад түүний зүрх сэтгэл дэхь тэрхүү тэмүүлэлд нь ямар ч эргэлзээ тэнээглэлзээ байхгүй бөгөөд зүрх сэтгэл, яруу найраг нь нэгэн нь цэгт уусан нэгдэж байна. Тийм ч учраас энэ газар нутагт яруу найраг нь байнга бадамлаж байдаг болов уу? Чам руу гэж хэн руу хандсан юм болоо? Сансар хорвоо, байгаль дэлхийн үнэн чанарыг таниулах тэр нэгэн зүйл ч юм болов уу?



Кае Морий (Японы яруу найрагч) “The Wind With Me” номондоо бичсэн өмнөтгөлөөс

Г.Мэнд-Ооёогийн яруу найргаас бид, өнөө үейн Японд алга болсон энэрэнгүй зөөлөн урин дулаан сэтгэл халуун бүлээн илч гэгээг мэдэрсэн юм.


Проф. С.П.Гурапаран (Энэтхэг Улсын Ченнайн улс төрийн шинжлэх ухааны коллежийн багш) Г.Мэнд-Ооёогийн “Хүмүүн төрөлхтөний цуурай” хэмээх Тамил хэлээр хэвлэгдсэн номын хэвлэн нийтлэгчийн үгээс.

Хэдийгээр би түүнтэй биеэр уулзаж байгаагүй ч гэсэн яруу найргаар нь түүнийг мэдэх боллоо. Г.Мэнд-Ооёо бол байгальтай гүн шүтэлцсэн хүн бөгөөд түүний яруу найраг нь байгалиас ангид бус. Байгаль бол түүний хамгийн гаршсан зүйл хэмээн хэлэх нь илүү зохино.


Ph.D. В.М.Ситураман: (Энэтхэг – Тамил яруу найраг)
Г.Мэнд-Ооёогийн “Хүмүүн төрөлхтөний цуурай” хэмээх Тамил хэлээр хэвлэгдсэн номын өмнөх үгээс:

...Түүний шүлгүүд гүнзгий нарийн утга санаатай ба ард түмний анхааралыг татхуйц гайхалтай юм.


Жураж Кюнак: (Словакын яруу найрагч)

“Чам руу би явж байна” хэмээх энэ сайхан шүлгийг Словак хэл дээр орчууллаа. Словак хэл дээр ч гэсэн сайхан аялгуутай буусан гэж бодож байна. Өөртөө чангаар уншихад таны энэ шүлэг намайг монгол орон руу хөтөлж, монгол хүмүүсийн зүрх сэтгэлд ойр аваачиж байв.

Доктор Руф Вилдэс Шэлдэр (АНУ) Энэтхэгийн “Яруу найрагч” сэтгүүлийн 2006 оны ¹6, 5-р хуудас

Би “Яруу Найрагч” сэтгүүлийн 2006 оны 4-р сарын дугаарыг уншаад маш сайхан санагдлаа. Монголын яруу найрагч Гомбожаьын Мэнд-Ооёогийн “Хуучин сүмийн дээгүүр саран мандах цаг дор” хэмээх шүлгийг би анхааран харлаа. Надад энэ шүлэг маш их таалагдлаа

Ж.Моханы (Энэтхэгийн яруу найрагч, Дэлхийн Урлаг Соёлын Академийн одоогийн ерөнхийлөгч)“Монголын яруу найраг” шүүмж судлалын илтгэлээс:

Түүний шүлгүүд үнэхээрийн сэтгэл хөдөлгөм. Эмерсоны хэлсэн шиг энэ найрагч бол үнэхээр гайхалтай найрагч.

Тэрбээр үнэхээр гайхалтай, тайлагдашгүй. Яруу найрагч өөрийн хүсэл зоригоос илүү ихэд тэмүүлж, чингэхдээ чухам өөрийн хүсэл зоригоос ургасан билиг авъяасаар бүтээн туурвидаг.

Түүний амьдралын зорилго бол түүний “Хуучин сүмийн дээгүүр саран мандахад” хэмээх шүлэгтээ хэлсэг шиг “Зүрх сэтгэлээсээ, бурханы гэрэл цацруулахын эгээрэл” хүсэл нь юм.

Ямар агуу сэтгэлгээ вэ?


Н.Энхтөр: “Монголын орчин үеийн дууны яруу найраг дахь судлал” 2004. УБ. 44-р төл

Г.Мэнд-Ооёогийн “Ээжийн бүүвэйтэй хорвоо” дууны шүлэгт ... хүн төрөлхтөний оршин байх анхдагч үндэс болсон “эх дэлхий – эх хүний бүүвэйн дуу” хоёрыг зэрэгцүүлэн, нэг нэгэнд нь сүлжилдүүлэн хөнцөлдүүлж холбосноороо энх тайван амьдралын өвөрмөц хүчтэй уриа дуулал болсон гэж болно.

Д.Өрнөхдэлгэрэх:

“Шинэтгэл саран хийгээд шинэчлэгч найрагч” (Яруу найрагч Г.Мэнд-Ооёогийн “Тэнгэрийн хаяанаас нүүдэлчин айсуй” түүвэрт хийсэн зарим ажиглалт шүүмжээс)

“...түүний зарим шүлгүүд нь уншигчийг сэрээн цочроох, их холыг санагдуулах ер бусын санаа, хүч элбэг. Энэ нь хүмүүсийг шинэчилж, өөрчилж, шинэ ухаарал, учралд хөтлөхийн зэрэгцээ тийм гэхийн аргагүй нандин бодол, дурсамж руу оруулдаг увдис...- Г.Мэнд-Ооёогийн “Тэнгэрийн хяанаас нүүдэлчин айсуй” (УБ 2002) түүвэрт багтсан туурвилуудад хандахдаа, монгол яруу найргийн уламжлалт сэтгэлгээг хөгжүүлсэн, үлгэр авсан гэх зэрэг үнээлэмжүүд өгөх нь буруу юм. Харин уран зохиолын сэтгэлгээнд хүн төрөлхтөний дотоод нандин сэтгэлгээг хөндөн, яруу найргийг “зөөлөн ай”-гаар баяжуулсан уран бүтээлч болох талаас нь авч үзвэл илүү үнэнд ойр юм.

Утга зохиол судлалын “A New Method” төв
(Гөрөөсөн мэлмий” болон бусад судалгаа)
2004. УБ. 106-р тал